Stentor 29-10-2019
‘Geen angst, wel respect voor bliksem’
240 jaar bliksembeveiliging
Het oudste bliksembeveiligingsbedrijf ter wereld zit in Deventer en bestaat 240 jaar. Schaap-directeur Michiel Hartmann is een internationale autoriteit op bliksemgebied. ,,Er bestaan veel fabels over bliksem.”
JOEP BOERBOOM
Ingrid en Michel Hartmann. Ingrid (64) kwam twaalf jaar geleden, na een carrière in het onderwijs, als ‘zijinstromer’ in de zaak. Ze neemt vandaag de dag de bedrijfsleiding voor haar rekening. foto ronald hissink
Als je vlakbij een kerktoren woont is je huis toch veilig voor de bliksem? Volgens Schaap-directeur Michiel Hartmann (66) is het een van de vele fabels over bliksem. ,,Dat geldt hooguit voor een kleine straal rond de toren, daarom heeft ook het schip van een kerk bliksemafleiders. Bovendien kan de bliksem je ook indirect treffen: hij slaat ergens anders in maar door afslag, bijvoorbeeld via leidingen in de grond die naar jouw huis lopen, ontstaat schade.”
Het maken van risicoanalyses is een belangrijk deel van het werk, vertelt Hartmann. ,,Wat is de kans op inslag en wat is de mogelijke schade? Bij een hoog vrijstaand huis is die kans groter dan bij een rijtjeshuis. Bij een rieten dak is de kans op schade door brand bij een inslag 100 procent. En je merkt het niet, want de brand begint onder het riet. Bliksem kan ook inslaan op zonnepanelen op het dak. Gevaarlijk, want er loopt een stroomdraad van de panelen je huis in.”
Op basis van de analyse adviseert Schaap zijn klanten over de mogelijke installaties. Die zijn er in verschillende beveiligingsklassen. Hoe hoger de klasse, hoe groter de knal die de afleider kan opvangen? ,,Precies andersom. Bij grote ontladingen ‘kiest’ de bliksem op honderd meter hoogte waar hij inslaat. Hij kiest een hoog punt, bijvoorbeeld een kerktoren. Bij kleine ontladingen maakt hij die keuze later en is de kans groter dat hij jouw huis treft. Een hogere klasse leidt ook deze inslagen af.”
Michiel en Ingrid Hartmann
Knisperend
Dat je bij een lagere beveiligingsklasse risico loopt, ervoer Hartmann thuis. ,,Toen ik een knisperend geluid hoorde wist ik dat het raak was. Dankzij de bliksembeveiliging begaf alleen de modem het, terwijl de rest van de wijk veel schade had. Bang voor de bliksem ben ik niet, maar ik heb er wel respect voor.”
Waarom wordt stroom afgevoerd naar de grond en niet opgeslagen voor consumenten en bedrijven?
,,Bij blikseminslagen komt enorme spanning vrij, maar slechts gedurende microseconden. Dus de opbrengst valt tegen. Bovendien laat bliksem zich lastig sturen. Met laserstralen kunnen ze bliksem enigszins geleiden in de lucht. Maar dat kost zoveel energie dat de baten niet opwegen tegen de kosten.”
Bliksemafleiders waren ooit een heuse rage, vertelt Hartmann. ,,Toen natuurkundige Benjamin Franklin in 1752 met zijn zoon tijdens een onweersbui een vlieger opliet, ontdekte hij dat bliksem een elektrisch verschijnsel is. Men bedacht om de bliksem af te leiden met een koperen spriet, door een draad verbonden met de aarde. Bliksemafleiders waren de iPhones van de achttiende eeuw. Als welgestelde burger liet je ermee zien dat je met de tijd meeging. Ze werden voorzien van allerlei tierlantijnen. Hoe meer sprieten hoe mooier en hoe beter het werkt, dacht men toen.” Hartmann toont een prent uit 1765 van een man met een opgestoken paraplu, voorzien van een lange antenne en een draad naar de grond. ,,Persoonlijke bliksembeveiliging. Levensgevaarlijk natuurlijk. Daar zullen ze na de eerste elektrocutie wel mee opgehouden zijn.”
Deze maand viert Schaap zijn 240-jarig jubileum. Volgens Hartmann is het daarmee het oudste familiebedrijf van de stad en het oudste bliksembeveiligingsbedrijf ter wereld. Tot de jaren 50 zat het bedrijf aan de Grote Poot in de binnenstad, tegenwoordig aan de Hanzeweg net buiten het centrum van Deventer en in Rotterdam, waar de Botlek veel klandizie biedt.
,,Oprichter Philip Otto Schaap begon in 1779 als koperslager. Koper werd gebruikt voor bliksembeveiliging omdat het goed geleidt. Tegenwoordig gebruiken we ook aluminium. Goedkoper en minder gevoelig voor diefstal.” De firma Schaap legde behalve bliksemafleiders ook gasleidingen en de eerste telefoonaansluitingen aan. ,,De burgemeester had telefoonnummer 1 en Schaap zelf nummer 6.”
In 1951 nam Hartmanns vader, bedrijfsleider bij Schaap, het onderdeel bliksembeveiliging over van de kinderloze Otto Schaap. ,,Met een stropdas om ging hij naar de Rijksgebouwendienst in Den Haag en sleepte zo opdrachten door het hele land binnen.”
Belastingdienst
Een van die opdrachten was eind jaren 70 bij het computercentrum van de Belastingdienst in Apeldoorn. Van computers had senior weinig verstand en daarom nam hij zijn zoon Michiel mee. Die knutselde als kind al zendertjes in elkaar en leerde voor elektrotechnicus. In de catacomben van het computercentrum werd Michiel gegrepen door al die apparatuur die beveiligd moest worden.
Hij kwam bij zijn vader in de zaak en nam Schaap in 1981 over. Onder zijn leiding groeide het bedrijf van tien naar vijfentwintig medewerkers. ,,Meer hoeft niet. Ik wil niet de grootste, maar de beste zijn.”
Radio interview Radio Oost 28-10-2019
De Stentor krant van 29-10-2019
Gefeliciteerd met het jubileum